کوروش در منابع تاریخی

نام کوروش در منابع مختلف به صورت‌های گوناگونی ذکر شده‌است. در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی که به خط و زبان پارسی باستان نگاشته شده‌اند، بصورت «کورو» یا «کوروش» (به پارسی باستان: ) و در صیغه? مضاف‌الیه «کورائوش» خوانده می‌شد. در نسخه? عیلامی سنگ‌نبشته‌ها «کوراش» و در متون اکدی «کورِش» نوشته شده‌است. این نام در تورات بصورت «کورُش» و «کورِش» ضبط شده و در زبان یونانی آن را «کورُس» می‌گفته‌اند که همین نام با اندکی اختلاف در اروپا «سایروس» یا «سیروس» خوانده می‌شود. از مورخین سده‌های اسلامی، ابوالفرج بن عبری در کتاب مختصر الدول و ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه نام این شاه را «کورُش»، مسعودی در مروج الذهب «کورُس»، طبری در تاریخ الرسل و الملوک و ابن اثیر در تاریخ کامل «کِیرُش» و حمزه اصفهانی نیز در تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا «کوروش» نوشته‌اند.

نام کورش Kurosh از ریشه ایرانی و آریائی (هندواروپایی) Kur پدید آمده است که در حالت مصدری به معنای «تولد یافتن»، «پا به عرصه زندگی نهادن» و در حالت اسمی به معنای «فرزند، کودک، نوزاد، جوان، قهرمان» و غیره است(←پروفسور آبایف، «شرحی در پیرامون واژه‌شناسی نام‌های خاص ایرانی»، بررسی‌های تاریخی، ترجمه? عنایت‌الله رضا (تهران)، ش. 71. مرداد و شهریور 1356). گرچه گفته شده که معنی آن ممکن است به معنی "بچه، نوجوان، جوان" باشد محتمل تر است که به معنی "تحقیر کننده دشمن از مباحثه کلامی"باشد. تفسیر هم‌معنی بودن کوروش با "خورشید" در منابع باستانی غلط است.

مهم‌ترین منابع کلاسیک برای زندگانی کوروش، هرودوت، گزنفون و کتزیاس است. مهمترین منابع شرقی، رویدادنامه معروف نبونئید، شاه کلدانی است که از کوروش شکست خورد و گزارش خود کوروش، استوانه کوروش است

نام کوروش در منابع مختلف به صورت‌های گوناگونی ذکر شده‌است. در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی که به خط و زبان پارسی باستان نگاشته شده‌اند، بصورت «کورو» یا «کوروش» (به پارسی باستان: ) و در صیغه? مضافٌ‌الیه «کورائوش» خوانده می‌شد. در نسخه? عیلامی سنگ‌نبشته‌ها «کوراش» و در متون اکدی «کورِش» نوشته شده‌است. این نام در تورات بصورت «کورُش» و «کورِش» ضبط شده و در زبان یونانی آن را «کورُس» می‌گفته‌اند که همین نام با اندکی اختلاف در اروپا «سایروس» یا «سیروس» خوانده می‌شود. از مورخین سده‌های اسلامی، ابوالفرج بن عبری در کتاب مختصر الدول و ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه عن القرون الخالیه نام این شاه را «کورُش»، مسعودی در مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر «کورُس»، طبری در تاریخ الرسل و الملوک و ابن اثیر در تاریخ کامل «کِیرُش» و حمزه اصفهانی نیز در تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا «کوروش» نوشته‌اند.

کهن‌ترین دیدگاه‌ها درباره? معنی نام کوروش را در آثار کتزیاس، پلوتارک و استرابو می‌توان یافت که هیچ پایه? علمی ندارند، ولی از لحاظ قدمت شایان توجه است.[15] کتزیاس و پلوتارک، نام کوروش را به‌معنی «خورشید» دانسته‌اند. به‌روایت کتزیاس (پرسیکا، بند 49)، پس از پادشاهی داریوش دوم، همسرش «پسر دیگری برایش آورد و او را کوروش به‌معنی خورشید نامید». پلوتارک (ذیل «اردشیر»، فصل 1، بند 2) نیز درباره? کوروش، پسر دوم داریوش دوم، چنین می‌نویسد: «کوروش نامش را از کوروش قدیم گرفت که، چنانکه می‌گویند، از خورشید نام گرفت؛ زیرا Κ?ρος واژه‌ای پارسی برای «خورشید» است. واژه? «خورشید» در فارسی باستان باید -hvar* بوده باشد، از ایرانی آغازین xvar*؛ که قابل مقایسه با -hvar در اوستایی و svar در سانسکریت است.[16] از سوی دیگر، در روایت استرابو (کتاب 15، فصل 3، بند 6)، نام کوروش بزرگ در آغاز «آگراداتس» بود و «کوروش» نامی است که او پس از پادشاهی و با الهام از نام رود «کُر» در جنوب پاسارگاد بر خود نهاد. سستی این نظر از آنجا روشن است که پیش از کوروش بزرگ، پدربزرگش نیز به همین نام خوانده می‌شد.

طی سال‌های اخیر، افرادی بدون آگاهی به تکنیک زبان‌شناسی، اقدام به ریشه‌سازی نام کوروش کرده‌اند، که رضایی باغ بیدی تعدادی از آنان را ذکر کرده‌است

به معنی «قوچ».
به معنی «دورن‌گر، آینده‌نگر».
به معنی «چوپان/شبان».
واژه‌ای مادی و ترکیبی از «کور» (پسر) و «اوش» (روشنایی) به معنی «پسر روشنایی».
واژه‌ای کردی و ترکیبی از «کور» (پسر) و «رش» (سیاه) به معنی «پسر سیاه»(در اینجا «سیاه» نشان بزرگی و احترام است.).
ترکیبی از «کور» (پسر) و «روش» (خورشید) به معنی «پسر خورشید».
ترکیبی از واژه مادی kora-* (پسر) و واژه اوستایی aša- (راستی) به معنی «پسر راستی».
در اصل «خوروش» بوده به‌معنی «شبیه خورشید»
مرتبط با واژه? یونانی κ?ρτ?ς به‌معنی «سرور، سالار»
مرتبط با واژه? یونانی κ?ρτ?ς به‌معنی «خمیده، مجعد» به‌معنی «مجعدموی، کسی که موی مجعد دارد»

بعضی از دانشمندان به‌دنبال ریشه‌شناسی نام کوروش بودند که رضایی باغ بیدی به‌طور خلاصه ذکر کرده‌است

درس نهم
اشکانیان:
- نسبت به هخامنشی و ساسانی طولانی‌تر بود
- به دلیل دشمنی ساسانیان و بی‌توجهی آنان به ثبت وقایع اطلاعات کاملی از آنان در دست نیست
- پارت‌ها علیه سلوکیان قیام کردند
- اشک از آریایی‌های شمال شرقی ایران علیه سلوکیه قیام کرد
- یکی از مهمترین شاهان اشکانی مهرداد بود
- حکومت اشکانی ملوک الطوایفی بود
ارتباط ایران و روم:
- رومیان با برچیدهشدن قایای سلوکی با اشکانیان همسایه شدند
- ابتدا در ارمنستان برخورد میان ایران و روم شکل گرفت
- کراسوس سردار یونانی در جنگ حران از سورنا فرمانده ایرانی شکست خورد

فرهنگ و تمدن اشکانی:
- اشکانیان در حکومتداری با هخامنشیان تفاوت داشتند
- مجلس مهستان در تصمیم‌گیریها نقش عمده‌ای داشتند
- معبد آناهیتا خدای اشکانیان بود
- یهود در غرب و بودا در شرق در عصر اشکانی فعالیت داشتند
- دین ازسیاست تا حدودی جدا بود

خط و زبان اشکانیان:
- خط و زبان یونانی و پهلوی رایج بود
- کتابهای ویس و رامین و سندباد نامه مربوط به این عصر است
- هنر
- حماسه‌های ملی ایران
- معماری وشهرسازی که خانه‌ها سه حالت داشتند:
1- بصورت قلعه
2- خانه اشراف
3- خانه مردم عادی


سؤال تشریحی:
حکومت‌داری اشکانیان چگونه بود؟

سؤال تستی:
اولین برخورد میان ایران و روم در عصر اشکانی کجا بود؟
1- مصر
2- لودیه
3- ارمنستان
4- بین‌النهرین

درس هشتم
یونان و روم
1- یونان:
- وضعیت جغرافیایی تاثیر عمیقی در تفکر و اندیشه آنان داشته است
- تاریخ یونان باستان به دو دوره قبل و بعد از آریایی تقسیم میشود
- تمدن کرت قبل از ورود آریایی‌ها وجود داشته
- دولت شهر در یونان وجود داشت که عمده‌ترین آنها آتن و اسپارت بود

2- جنگهای یونان و ایران:
- کوروش با فتح بخشی از آسیای صغیر بر راههای بازرگانی مسلط شد
- در جنگ دریایی میان ایران و یونان پیروزی از آن یونان شد
- دلایل شکست ایران از یونان:
1- ناآشنایی با دریانوردی
2- فقدان انگیزه
3- وجود طوفان
4- اجماع میان یونانیان

- در جنگ آتن و اسپارت دولت هخامنشی از اسپارت حمایت کرد و نهایتاً اسپارت پیروزشد
- اسکندر به قصد انتقام جویی به ایران حمله کرد

3- تمدن یونان:
- به تعدد خدایان عقیده داشتند
- به حیات پس از مرگ عقیده داشتند
- از دید یونانیان بیشتر خدایان در شهر المپی ساکن بودند
- کاهنان علاوه بر خدایی، غیبگویی نیز می‌کردند
- دلایل پیشرفت علم و فلسفه:
1- علاقه به بحث علمی در یونان
2- ارتباط با دیگر مناطق
3- بردن کتابهای هخامنشی توسط اسکندر به یونان

- مهمترین بزرگان یونان:
1- سقراط
2- افلاطون
3- ارسطو
4- هردوت


سؤال تشریحی:
دلایل عمده پیشرفت علم در یونان چه بود؟

سؤال تست:
ایران در جنگ آتن و اسپارت از کدام یک حمایت کرد؟
1- آتن
2- اسپارت
3- هیچ کدام
4- هردو را تقویت کرد

امپراتوران روم:
- از رم تا روم
- سزار مشهورترین فرمانروای روم بود که قیام بردگان به رهبری اسپارتاکوس را سرکوب کرد
- ظهور حضرت عیسی دراواخر حکومت سزار بود
- در روم حکومت جمهوری و همچنین ارواح پرستی رایج بود
- هادریان که فردی خوشنام و اهل صلح بود
- دیوکلسین که روم به دو بخش غربی و شرقی تقسیم شد
- کنستانتین که مسیحیت را به رسمیت شناخت
- فتح روم شرقی توسط ترکان عثمانی

تمدن روم:
- ظهور مسیحیت
- فرهنگ رومیان
- رومیان در برخی زمینه‌ها از اشکانی و ساسانی تاثیر پذیرفتند
- قبل از آیین مسیح پرستش خدایان متعدد رایج بود از قبیل ژوپیتر
- در اوایل دولت روم سه طبقه داشت:
1- رومیان اصیل
2- مردمان غیر رومی
3- بردگان
- هنر و ادبیات رومیان
- رومیان درحوزه حقوق نقش عمده‌ای داشتند


سؤال تشریحی:
چگونگی ایجاد روم شرقی را بنویسید؟

سؤال تستی:
کدام امپراتور روم به مذهب و آیین مسیحیت رسمیت بخشید؟
1- دیوکلسین
2- کنستانتین
3- هادریان
4- سزار

درس هفتم
هخامنشیان
حکومت کوروش:
- مهمترین ویژگی کوروش خردمندی او بود
- فرمانروای لودیه به جهت نسبت خویشاوندی با ماد به جنگ کوروش رفت
- کوروش اقوام شرق را نیز سرکوب کرد
- کوروش بابل را که شهری آباد بود تصرف نمود
- کوروش به خدای بابلیان احترام گذاشت و اسیران آن را آزاد نمود
- پایتخت کوروش پاسارگاد بود

کمبوجیه:
- پسر کوروش بود
- اقدام مهم کمبوجیه تصرف مصر بود
- دلیل حمله به مصر کمک این دولت به لودیه بود
- کمبوجیه برخلاف تصور مصریان اززمین به این دولت حمله برد
- چون کمبوجیه به مردم مصر احترام گذاشت با مقاومت زیادی مواجه نشد
- کمبوجیه قصد تصرف دیگر مناطق آفریقا را داشت که ناچار به بازگشت به ایران گردید

داریوش:
- بردیا است خود را جانشین حقیقی کوروش معرفی کرد
- داریوش توانست نظر مساعد برخی بزرگان را متوجه خود سازد
- داریوش بردیا را به قتل رساند
- داریوش 9 پادشاه محلی را کشت که تصویر آنها در کرمانشاه است
- داریوش در پایان عمر به یونان نیزلشکر کشی کرد
- در جنگ ماراتن آتنی‌ها از شهر خود در مقابل داریوش حمایت کردند
- جام طلایی داریوش از مهمترین آثار بجای مانده از دوره هخامنشیان است

جانشینان داریوش:
1- خشایارشاه
2- داریوش دوم
3- اردشیر دوم
4- اردشیر سوم
5- مقدونیه


سؤال تشریحی:
چند مورد از اقدامات مهم داریوش را بنویسید.

سؤال تستی:
اقدام مهم کمبوجیه چه بود؟
1- تصرف یونان
2- تصرف هند
3- تصرف مصر
4- برچیدن لودیه


اوضاع فرهنگی اجتماعی هخامنشیان:
- داریوش ارتباطات قومی میان بابل- ماد و شوش را برقرار کرد
- داریوش قلمرو هخامنشیان را به ایالتهای مشخص تقسیم کرد
- داریوش در قانونگذاری خود از حمورابی اقتباس کرد
- خط پارسی در دوره هخامنشی رایج بود
- داریوش یک سپاه ده هزار نفر مجهز ایجاد کرد
- داریوش فرماندهان را بیشتر از میان پارسیان انتخاب کرد
- هنر در عصر هخامنشیان به اوج خود رسید
- آثار عمده معماری هخامنشی در تخت جمشید- بیستون، نقش رستم و شوش دیده می‌شود
- وضعیت دین در عصر هخامنشی
- طبقات اجتماعی و صنعت در دوره هخامنشی


سؤال تشریحی:
چند مورد از آثار تاریخی هخامنشیان را نام ببرید.

سؤال تستی:
بیشتر چه خطی در دوره هخامنشیان رایج بود؟
1- خط میخی
2- خط هیروگلیف
3- خط پاپیروس
4- خط پارسی

درس ششم
هخامنشیان
حکومت کوروش:
- مهمترین ویژگی کوروش خردمندی او بود
- فرمانروای لودیه به جهت نسبت خویشاوندی با ماد به جنگ کوروش رفت
- کوروش اقوام شرق را نیز سرکوب کرد
- کوروش بابل را که شهری آباد بود تصرف نمود
- کوروش به خدای بابلیان احترام گذاشت و اسیران آن را آزاد نمود
- پایتخت کوروش پاسارگاد بود

کمبوجیه:
- پسر کوروش بود
- اقدام مهم کمبوجیه تصرف مصر بود
- دلیل حمله به مصر کمک این دولت به لودیه بود
- کمبوجیه برخلاف تصور مصریان اززمین به این دولت حمله برد
- چون کمبوجیه به مردم مصر احترام گذاشت با مقاومت زیادی مواجه نشد
- کمبوجیه قصد تصرف دیگر مناطق آفریقا را داشت که ناچار به بازگشت به ایران گردید

داریوش:
- بردیا است خود را جانشین حقیقی کوروش معرفی کرد
- داریوش توانست نظر مساعد برخی بزرگان را متوجه خود سازد
- داریوش بردیا را به قتل رساند
- داریوش 9 پادشاه محلی را کشت که تصویر آنها در کرمانشاه است
- داریوش در پایان عمر به یونان نیزلشکر کشی کرد
- در جنگ ماراتن آتنی‌ها از شهر خود در مقابل داریوش حمایت کردند
- جام طلایی داریوش از مهمترین آثار بجای مانده از دوره هخامنشیان است

جانشینان داریوش:
1- خشایارشاه
2- داریوش دوم
3- اردشیر دوم
4- اردشیر سوم
5- مقدونیه


سؤال تشریحی:
چند مورد از اقدامات مهم داریوش را بنویسید.

سؤال تستی:
اقدام مهم کمبوجیه چه بود؟
1- تصرف یونان
2- تصرف هند
3- تصرف مصر
4- برچیدن لودیه


اوضاع فرهنگی اجتماعی هخامنشیان:
- داریوش ارتباطات قومی میان بابل- ماد و شوش را برقرار کرد
- داریوش قلمرو هخامنشیان را به ایالتهای مشخص تقسیم کرد
- داریوش در قانونگذاری خود از حمورابی اقتباس کرد
- خط پارسی در دوره هخامنشی رایج بود
- داریوش یک سپاه ده هزار نفر مجهز ایجاد کرد
- داریوش فرماندهان را بیشتر از میان پارسیان انتخاب کرد
- هنر در عصر هخامنشیان به اوج خود رسید
- آثار عمده معماری هخامنشی در تخت جمشید- بیستون، نقش رستم و شوش دیده می‌شود
- وضعیت دین در عصر هخامنشی
- طبقات اجتماعی و صنعت در دوره هخامنشی


سؤال تشریحی:
چند مورد از آثار تاریخی هخامنشیان را نام ببرید.

سؤال تستی:
بیشتر چه خطی در دوره هخامنشیان رایج بود؟
1- خط میخی
2- خط هیروگلیف
3- خط پاپیروس
4- خط پارسی

درس پنج
1- آریایی‌ها:
- محل سکونت اولیه آنان اوراسیا بود
- آریایی دو قسمت شد:
1- آریایی – اروپایی
2- آریایی – آسیایی:
الف- ایرانی
ب- هندی

- ساختار اجتماعی:
1- با کشاورزی و دانش بومیان آشنا شدند
2- استفاده از اسب و گردونه بود که به آنان در مقابل بومیان برتری نظامی بخشید
3- در میان آریایی‌ها خانواده نقش مهمی داشت
4- رئیس قبیله در میان آنان دو امتیاز داشت:
الف- مالکیت زمین
ب- اصالت خون
5- کوی‌ها هم کاهن بودند و هم فرمانروای سیاسی
6- کوی‌ها سلسله کیانیان را تشکیل دادند
7- کوی‌ها سه طبقه اجتماعی داشتند:
الف- دامدار
ب- روحانی
ج- جنگ آور

2- اعتقادات اولیه آریایی‌ها:
- آیین مذهبی آریایی‌ها را مغ‌ها برگزار می‌کردند
- مغ‌ها خود را مهار کننده تغییرات طبیعت می‌دانستند
- در زمان آریایی‌ها زرتشت ظهور کرد
- سه اصل اخلاقی زرتشت‌ عبارت بود از کردار نیک، گفتار نیک، پندار نیک
- مغان با زرتشت مخالفت داشتند
- مسئول اجرای آیین زرتشت موبدان بودند
- با ظهور زرتشت طبقه کشاورز به وجود آمد

3- آریایی‌ها از اتحاد تا تشکیل دولت:
- آریایی‌ها ساکنان غرب ایران را ماد نامیدند
- آشوری‌ها اولین کسانی بودند که به ماد اشاره داشته
- ماد در آذربایجان امروزی سکونت داشتند
- مادها به دلیل ترس از آشور به تدریج اتحاد نمودند
- دیااکو ریاست اتحادیه آنان را بر عهده داشت
- همدان مرکز حکومت دیااکو بود
- جانشین دیااکو فرورتیش بود که سکاها مانع غلبه او بر آشور گردید
- بعد از مرگ فرورتیش ماد بدست سکاها افتاد
- هوخشتره با سکاها صلح نمود اما در نهایت بر آنان غلبه کرد و ماد را احیا نمود
- هوخشتره با بابل متحد شد و آشور را ازبین برد
- هوخشتره به دولت لودیه در آسیای صغیر حمله کرد که نتیجه‌ای نداشت

4- علل انقراض ماد:
- فتح آشور تنها بزرگان و فرماندهان نظامی را ثروتمند کرد
- جانشین هوخشتره – اژدهاک با تجمل زندگی می کرد
- در زمان اژدهاک سرزمین ماد توسط شاهزادگان اداره می‌شد
- دختر اژدهاک با حاکم خوزستان – انشان ازدواج نمود که نتیجه آن کوروش بود
- کوروش نظر مساعد بابل و ماد را جلب کرد
- کوروش با حمله به هگمتانه ماد را برچید

5- تمدن ماد:
- فرهنگ و سنت آنها:
1- دین مشخص نداشتند
2- آتشکده‌های مدایر نشان از اعتقاد آنان به اهورامزدا است.
- معماری و هنر


سؤال تشریحی:
چگونگی ایجاد دولت ماد را بنویسید.

سؤال تستی:
آخرین فرمانروای ماد که نقش مهمی در انقراض ماد داشت چه کسی بود؟
1- دیااکو
2- فرورتیش
3- هوخشتره
4- اژدهاک

مصر باستان به تمدنی در شمال خاوری آفریقا در دره? رود نیل گفته می‌شود که در دوره? زمانی میان 3000 پیش از میلاد تا زمان تسخیر مصر بدست اسکندر مقدونی وجود داشت. تمدن مصر باستان نمونه‌ای از شاهنشاهی‌های بناشده بر اصل آبیاری است. به فرمانروایان مصر باستان فرعون گفته می‌شود.

تمدن مصر باستان در سال 3140 پیش از میلاد یعنی زمانی که دو قلمروی مصر سفلی و مصر علیا تحت پادشاهی نخستین فرعون بنام نارمر که برخی او را منس می‌نامند، به وحدت سیاسی رسیدند شکل گرفت. مصر باستان در دوره دراز تمدن خود چندین بار زیر فرمانروایی نیروهای بیگانه از جمله ایرانیان هخامنشی نیز درآمد.

درس چهارم
تمدن ایران
1- تمدن قبل از آریایی:
- ایران بخشی از فلات ایران بود
- قدیمی‌ترین ساکنان ایران قبل از آریایی عبارتند از ایلامی، کاسی‌ها، لولوبی، گوتی
- منابع ایران بیشتر مورد استفاده سومر و بابل قرار می‌گرفت
- یکسری آثار از تمدن قبل از آریایی در ایران وجود دارد، مانند شهر سوخته

2- تمدن ایلام:
- تمدن ایلام بیشتر به مناطق غربی و جنوب غربی ایران امروز اطلاق می‌گردید
- تمدن ایلام به سه دوره تقسیم می‌گردد:
1- ایلام قدیم
2- ایلام میانه
3- ایلام نو
- مهمترین منطقه ایلام شوش بود
- هجوم کنندگان به ایلام به ترتیب آشور، سومر، کلدانی‌ها
- خدای تمدن ایلام شوشنیاک بود
- معبد چقازنبیل از معابد بزرگ ایلام است
- به جهان بعد از مرگ عقیده داشتند
- خط تمدن ایلام میخی بود که از سومریان اقتباس کردند
- در تمدن ایلام زنان بیشتر از مردان از منزلت برخوردار بودند


سوال تشریحی:
وضعیت زنان در سرزمین ایلام چگونه بود؟

سوال تست:
مهمترین تمدن در ایران قبل از آریایی کدام است؟
1- ایلام
2- بابل
3- سومر
4- اکد

درس سوم
تمدن مصر
1- ادوار تاریخ مصر باستان:
- دوران پادشاه کهن
- دوره سلطنت میانه
- عصر امپراتوری

2- مهمترین فراعنه مصر:
- ححپسوت (نخستین فرعون زن است)
- ایخناتون
- رامسس دوم: مصادف با دوران حضرت موسی

3- سرنوشت فراعنه:
- پس از مرگ پاتیخ آخرین فرعون مصر کمبوجیه شاه هخامنشی به آنجا حمله کرد.
- بعد از هخامنشیان اسکندر مقدونی بر مصر تسلط یافت.

4- فرهنگ و تمدن مصر:
الف- دین
ب- زندگی اجتماعی
ج- ادبیات
د- معماری و هنر
ه‍ - بازرگانی

سؤال تشریحی:
چه کسانی بعد از فراعنه بر مصر مسلط شدند؟


سؤال تستی:
آخرین فرمانروای مصر چه کسی بود؟
1- رامسیس دوم
2- ایخناتون
3- پاتیخ
4- توتنخامون

تمدن هندوچین/تمدن ایران